Zo lang is het niet geleden, maar hij kan zich de zorg voor patiënten met slaapapneu moeilijk meer inbeelden zónder opvolging van een afstand. “En we zullen nog meer op hybride zorg moeten inzetten”, vertelt dr. Vincent Hers, diensthoofd pneumologie in CHR Sambre et Meuse.“Afhankelijk van de diagnose lijdt 5 tot bijna 20% van de volwassenen aan een vorm van obstructief slaapapneu. Het is gewoon onmogelijk om zoveel mensen enkel op de klassieke manier op te volgen.”
In de Naamse campus van CHR Sambre et Meuse behandelt pneumoloog dr. Vincent Hers al bijna 30 jaar patiënten met slaapapneu, waarvan ruim 10 jaar als diensthoofd.
De meeste van hen lijden aan obstructief slaapapneusyndroom of OSAS (zie inzet).
Obstructief en centraal
Naar schatting een half miljoen Belgen lijden aan het slaapapneusyndroom. Tijdens hun slaap stoppen ze verschillende keren volledig of gedeeltelijk met ademen gedurende minstens 10 seconden. Zo’n ademstop of apneu tijdens het slapen overkomt iedereen weleens, vanaf 5 ademstops per uur spreekt men van slaapapneu.
Meestal worden de apneus veroorzaakt door een blokkering van de bovenste luchtwegen (obstructief slaapapneusyndroom of OSAS), soms ligt de oorzaak in de hersenen die de ademhaling niet goed aansturen (centraal slaapapneusyndroom of CSAS). CSAS kan ook voorkomen in combinatie met OSAS.
Dr. Hers, wat doet OSAS met een mens?
“Wie aan slaapapneu lijdt, snurkt vaak luid en onregelmatig. Bij de ademstop wordt de persoon in kwestie heel kort wakker, waardoor de ademhaling opnieuw op gang komt.”
“De persoon zelf is zich niet per se bewust van het gesnurk en de micro-ontwakingen, het is dikwijls de partner die de signalen het eerst opmerkt.”
‘Het grote probleem van slaapapneu is dat de slaapkwaliteit eronder lijdt. En dat kan leiden tot allerlei gezondheidsproblemen.’
“Het grote probleem is dat de slaapkwaliteit eronder lijdt. De slaap is niet voldoende herstellend, mensen voelen zich slaperig overdag, ze hebben meer hoofdpijn, etc. Langdurig slecht slapen kan ook een verhoogde bloeddruk en hartritmestoornissen in de hand werken.”
Obstructieve slaapapneu komt erg vaak voor. Kunt u de “gemiddelde patiënt” beschrijven?
“OSAS is bij uitstek een pathologie met een erg uiteenlopend fenotype (het geheel van waarneembare kenmerken bij een patiënt, red.): het kan gaan van een jonge vrouw met een te kleine onderkaak tot een man van middelbare leeftijd met overgewicht.”
“De meest voorkomende oorzaken zijn overgewicht, de morfologie van iemands kaak en aangezicht en erfelijke factoren. Daar komen dan nog eens verzwarende factoren bij zoals roken, alcohol, medicatie of slaaphouding. Dat alles vertaalt zich in sterk uiteenlopende patiëntenprofielen.”
“In absolute cijfers zijn er meer mannen dan vrouwen met OSAS, maar de verdeling wordt ongeveer 50-50 vanaf pakweg 50 jaar – bij vrouwen komt OSAS vooral na de menopauze voor.”
Hoe behandelen jullie de aandoening?
“Er zijn een aantal behandelopties die stuk voor stuk hetzelfde doel hebben: de obstructie bij het ademhalen tijdens de slaap wegnemen. Of die nu veroorzaak wordt door spierverslapping, een verkeerde stand van de onderkaak of iets anders.”
“Veruit de meeste patiënten behandelen we met CPAP (continuous positive airway pressure, red.). Een CPAP-toestel bestaat uit een compressor, een slang en een masker. De compressor blaast via de slang en het masker lucht in de neus en drukt de keel zo open bij het ademen. Aanvullend gebruiken we tegenwoordig altijd digitale technologie om de patiënt vanaf een afstand op te volgen.”
“Bij beperkte klachten kan het dragen van een specifieke mondbeugel bij het slapen een optie zijn. Zo’n beugel houdt de onderkaak naar voren, waardoor de keelholte openblijft. Als er sprake is van dysmorfie bij de patiënt, wordt soms voor een chirurgische ingreep gekozen. Maar dat is erg delicaat en gebeurt dan ook zelden.”
Kunt u iets meer vertellen over de opvolging vanaf een afstand bij de behandeling met CPAP? Waarom zetten jullie daarop in en welke oplossing gebruiken jullie?
“Voor de telemonitoring van apneupatiënten met een CPAP-toestel gebruiken we nu al ruim zes jaar AirView van ResMed in ons ziekenhuis hier in Namen. In het totaal volgen we tegenwoordig ruim 2.200 mensen op die manier op.”
“Alle patiënten kunnen hun CPAP-apparaat verbinden met een app op hun telefoon; ResMed heeft daar een speciale patiëntenapp voor ontwikkeld, myAir. De app geeft je als patiënt een veel beter inzicht in je behandeling: je ziet gegevens over je slaap, je ziet of en wanneer er lucht is weggelekt via het masker, je ziet objectieve data over de evolutie van je slaapkwaliteit, enzovoort. Zo krijg je meer controle over je behandeling en voel je je er sterker bij betrokken.”
“Een tweede belangrijk voordeel is dat de patiënt en het toestel in verbinding staan met het zorgteam. Als patiënt weet je dat het zorgteam je behandeling vanaf een afstand opvolgt en dat stelt gerust. Het bespaart soms ook tijd. Zo kunnen we de instellingen van het toestel aanpassen vanuit het ziekenhuis zonder dat je daarvoor naar het ziekenhuis hoeft te komen.”
Arnaud (patiënt): ‘Extra motivatie om de therapie te volgen’Arnaud Sprimont is beeldhouwer en sieradenontwerper. Midden mei van dit jaar kreeg hij CPAP-therapie voorgeschreven in CHR Sambre et Meuse, inclusief opvolging vanaf een afstand. Zijn ervaringen tot nu toe zijn erg positief. “Ik ben van nature erg geïnteresseerd in mijn eigen gezondheid en wil er veel moeite voor doen. De app myAir helpt me daarbij”, vertelt hij. “Als je in de app ziet dat je aantal apneus stelselmatig vermindert, dan motiveert je dat nog extra om de CPAP-therapie goed te volgen. Zo ben ik de voorbije maanden van 14 naar 0,2 apneus per uur gegaan ’s nachts.” “Die vooruitgang vertaalt zich in een positievere houding. Een voorbeeld? Ik ben vroeger af en toe begonnen met zwemmen, maar ik vond altijd wel een reden om op te geven: vermoeid, geen zin, geen tijd… Ik had de drive, de energie niet om er een gewoonte van te maken. Dat is nu wél gelukt. Na een maand CPAP-therapie heb ik het zwemmen opnieuw opgepikt, en ik ga intussen al drie keer per week naar het zwembad. Het hele gevoel errond is anders: ik heb er zin in, ben enthousiast en voel dat het mogelijk is.” |
 |
Ook voor het zorgteam lijkt dat een groot voordeel.
“Absoluut. Dankzij een toepassing als AirView zijn we altijd zeer snel op de hoogte zijn van problemen die een patiënt ervaart. Zeker bij de opstart van CPAP-therapie is dat belangrijk. Met een masker slapen kan, zeker in het begin, wat vervelend zijn. Dat maakt het cruciaal om de patiënt in de eerste weken goed te kunnen opvolgen. Als het nodig is, roepen we hem of haar terug naar het ziekenhuis: bijvoorbeeld om de instelling van het masker bij te regelen of om extra te sensibiliseren over het belang van therapietrouw.”
‘Vóór we patiënten van een afstand konden opvolgen, verdwenen erheel wat CPAP-toestellen in de kast van patiënten.’
“Vroeger hoorden we veel problemen pas als de patiënt fysiek op consultatie kwam – niet elke patiënt belt naar het ziekenhuis bij een klacht. Gevolg: heel wat CPAP-toestellen verdwenen in mensen hun kast om daar stof te vergaren tot de volgende consultatie. Zo verloren de patiënt en wij kostbare tijd en betaalde de sociale zekerheid voor dure toestellen die niet gebruikt werden.”
Zijn er CPAP-patiënten die jullie niet van een afstand opvolgen?
“Neen, iedereen aan wie we CPAP voorschrijven, volgen we ook op via AirView. Omdat de voordelen onmiskenbaar zijn, en omdat we praktisch gezien niet anders meer kunnen. Er zijn gewoon te weinig zorgverleners om alle patiënten die CPAP-therapie krijgen op de ‘klassieke’ manier op te volgen. Dat geldt voor alle ziekenhuizen, niet enkel het onze.”
“De administratieve ondersteuning die de toepassing ons biedt, is in dat opzicht ook een grote hulp. We zijn verplicht om regelmatig rapport uit te brengen aan het Riziv over behandelingen met CPAP – de eerste keer na 3 maanden, daarna elk jaar. Dankzij AirView kunnen we die rapporten nu ook maken zonder dat elke patiënt per se met haar of zijn toestel naar het ziekenhuis moet komen. Dat betekent een grote tijdswinst, tijd die we meer dan goed kunnen gebruiken.”
(Nog) geen structurele terugbetaling
Telemonitoring van slaapapneupatiënten die CPAP-therapie krijgen is momenteel niet terugbetaald in België, maar Jean-Luc Pirlot van ResMed is hoopvol dat daar binnenkort verandering in komt. “Ondanks het gebrek aan terugbetaling zijn er steeds meer ziekenhuizen die telemonitoring inzetten, omwille van de duidelijke meerwaarde”, vertelt hij. “De kans is ook groot dat telemonitoring deel zal uitmaken van de nieuwe conventie voor de behandeling van OSAS die momenteel wordt herzien.”
“Met ResMed werken we intussen al aan de volgende stappen. We zullen onze oplossing integreren met het EPD van ziekenhuizen, zodat het zorgteam ze met een minimaal aantal stappen kan bedienen. En in de toekomst zullen zorgverleners via het systeem ook feedback en ervaringen van patiënten kunnen verzamelen over de behandeling, zodat ze kunnen ingrijpen wanneer nodig.”
